پیاده سازی ناقص سیستم ATC/خطای انسانی درچند لایه مدیریتی محرز است

 برخورد دو قطار در ایستگاه هفت خوان سمنان و کشته شدن ۴۴ نفر از هموطنانمان بهانه‌ای شد تا نگاه‌ها دوباره به وعده‌های مسئولان وزارت راه و شهرسازی مبنی بر تجهیز خطوط ریلی به سیستم کنترل اتوماتیک قطار و کاهش حوادث انسانی دوخته شود؛ سال ۹۳بود که پس از برخود دو قطار در ایستگاه شاهرود مسئولان وزارت راه و شهرسازی از اجرای کامل سیستم کنترل اتوماتیک قطار درآینده نزدیک خبر دادند و براساس این وعده ها قرار شد شاهد کاهش چشمگیر خطای انسانی و حوادث ریلی در کشور باشیم؛ با این وجود اما حادثه تلخ برخورد دو قطار این بار در سمنان این سوال را مطرح کرد که چرا با وجود پیاده‌سازی سیستم کنترل اتوماتیک دوباره چنین حادثه ای رخ داده است؟

کارشناسان حوزه حمل و نقل ریلی عدم پیاده سازی کامل سیستم کنترل اتوماتیک قطار را در خط ریلی تهران-مشهد عامل اصلی این حادثه می دانند، بررسی ها حکایت ازآن دارد که کارشناسان حمل و نقل ریلی بارها واکنش هایی نسبت به این موضوع نشان داده و هشدارهایی را به مسئولان وزارت راه و شهرسازی داده بودند اما این هشدارها نتیجه نداد و حادثه تلخ روز گذشته در ایستگاه هفت خوان سمنان به وقوع پیوست؛ حادثه ای که مسئولان وزارت راه و شهرسازی در اولین واکنش ها، بی توجهی مدیر کنترل شیفت ایستگاه و بی دقتی وی به سیستم هشدار را عامل آن اعلام کردند؛ در حالی که اگر سیستم کنترل اتوماتیک به طول کامل پیاده سازی می‌شد نباید خطای انسانی چنین فاجعه ای را رقم می‌زد.

در همین ارتباط، محمد حسین رضاییان کارشناس حوزه ریلی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، عدم پیاده سازی کامل سیستم کنترل اتوماتیک قطارها به همراه انجام خطاهای انسانی در چندین لایه مدیریتی را عامل این حادثه می داند.

وی می‌گوید: اجرای سیستم کنترل اتوماتیک قطارها باعث افزایش ایمنی و حذف خطاهای انسانی می شود ضمن اینکه افزایش بهره وری در حمل و نقل ریلی را هم به همراه دارد.

رضاییان ادامه می دهد: سیستم کنترل اتوماتیک قطار در خط ریلی تهران- مشهد به صورت کامل اجرایی نشده است و براساس گفته ماموران ایستگاه های این مسیرریلی، افزایش خطاهای این سیستم هم مورد توجه قرار مسئولان نبوده و به امری عادی تبدیل شده بود.

وی می افزاید: خطای انسانی در این حادثه تنها از سوی مدیر کنترل ایستگاه رخ نداده بلکه در چندین لایه ناهماهنگی‌هایی وجود داشته است.

به گفته این کارشناس حوزه ریلی، زمانی که یک قطار به هر علتی متوقف می شود لوکوموتیوران برای آگاه سازی لوکوموتیوران قطار بعدی، ترقه ای را در فاصله ۵۰۰ متر عقبتر در روی ریل قرار می‌دهد تا با عبور قطار و ترکیدن ترقه، لوکوموتیوران ترمز را بکشد که دراین حادثه چنین هشداری از سوی لوکوموتیو تبریز-مشهد انجام نشده است.

رضاییان اضافه می کند: خطای بعدی ازسوی لوکوموتیوران قطار سمنان- مشهد انجام شده، زیرا بعید به نظر می رسد که در بیابان، قطار متوقف شده در فاصله هزار متری قابل مشاهده نباشد پس این لوکوموتیو ران باید عکس العمل سریعتری انجام می داد.

وی ادامه می دهد: با وجود اینکه لوکوموتیوران قطارجلویی اعلام توقف کرده اما به علت تغییر شیفت در پست تلفنگرام ایستگاه، مامور قبلی این توقف را به مامور شیفت بعدی اعلام نکرده است و سرانجام  ماموران ترافیک مرکز کنترل شاهرود(ایستگاه اصلی اجرای سیستم ATC) مسدود بودن خط را مشاهده کرده اما به دلیل تکرار در اشتباه‌های این سیستم، چراغ قرمز و هشدار را سبز (عبور) کرده و منجر به بروز این حادثه شده است.

این کارشناس صنعت حمل و نقل می گوید: اگر هرکدام از این افراد فعالیت خود را به درستی انجام می داد، شاهد وقوع چنین حادثه ای نبودیم اما متاسفانه تمامی این ماموران به صورت همزمان دچار خطا شدند.

به گفته این کارشناس، علاوه بر خطای انسانی، تجهیزات لازم از جمله سیستم بالیس روی خط ریلی تهران- مشهد نصب نشده است، در حالی که برای اجرای کامل سیستم کنترل اتوماتیک قطار، باید برخی تجهیزات برروی قطار و برخی روی خط نصب شوند و یک سری نرم افزارها هم برای مدیریت این تجهیزات باید استفاده شود.

رضاییان  تصریح می کند: چون تجهیزات بالیس به صورت کامل اجرایی نشده است امکان خطای انسانی افزایش یافته و چنین حادثه ای رخ داده است البته این موضوع نمی تواند عامل خطای انسانی در بروز این حادثه را کمرنگ کند.

وی ادامه می دهد: حمل و نقل ریلی برخلاف سایر شیوه های حمل و نقلیف مدیریت و نظم بیشتری را می طلبد زیرا زمانی که در مسیرریلی یک قطار متوقف می شود، تمام خط دچار مشکل شده و مدیریت این موضوع نیازمندنظم فوق العاده ای است.

رضاییان با انتقاد از عدم پیاده سازی کامل سیستم ATC می گوید: هزینه پیاده سازی سیستم کنترل اتوماتیک قطارها، کمتر از ۵ درصد احداث خط جدید است و اگر این سیستم کامل اجرایی شود، ۷۰ درصد در بهره وری خط موثر است اما با وجود عدم اجرای این سیستم، مسئولان وزارت راه وشهرسازی وعده احداث خط های جدید را می‌دهند.

حال سوال این است که چرا سیستم کنترل اتوماتیک قطارها باوجود وعده های مکرر مسئولان وزارت راه و شهرسازی به طور کامل اجرایی نشده است؟ و چرا این تعداد خطای انسانی باهم بروز کرده و منجر به شکل گیری چنین فاجعه ای شده است؟ وزارت راه و شهرسازی باید پاسخگوی این حجم از بی نظمی و ناهماهنگی در لایه های مدیریتی ایستگاه های راه آهن باشد.

خبرنگار مهر،